Yeni Sokak Hayvanları Yasası (Köpek Yasası) konusunu ele aldığımız makalemizle karşınızdayız. Hayvanları Koruma Kanunu’nda planlanan değişiklikleri barındıran Sokak Hayvanları Yasası, özellikle ötenaziyi içeren bölümü nedeniyle kamuoyunun dikkatini çekmektedir. Özellikle köpekleri ciddi şekilde tehdit altına alacak bir düzenleme, herkesin eleştirilerini toplamıştır.
Ötenaziyi öngören Hayvanları Koruma Kanunu’nda yapılması önerilen değişiklikler hakkında, yani Sokak Hayvanları Yasası üzerinde, çok sayıda kişinin tepkisini çeken hususlar hakkında aşağıda bilgi vereceğiz. Bu nedenle, binlerce vatandaş bu konu hakkında bilgi edinmek istemektedir. Sonuç olarak, bazı sorular ortaya çıkmakta ve bu soruların yanıtlanması kişilerin bilgilendirilmesi açısından yararlı olacaktır.
Sayfa İçeriği
YENİ SOKAK HAYVANLARI YASASI NEDİR?
TBMM’de görüşülen 5119 Sayılı Kanun’daki değişiklikleri kapsayan Sokak Hayvanları yasası, önemli sorunlar barındıran düzenlemeler içermektedir. Hayvan Hakları Koruma Kanunu’nda yapılacak değişiklikleri içeren yasa teklifi ise mecliste hâlâ tartışılmaktadır ve henüz yürürlüğe girmemiştir.
Yasa tasarısı üzerinde çalışmalar sürdürülmektedir. Sahipsiz hayvanların güvenliği ve huzurlu bir yaşam sürdürebilmesi ile insanların bu konudaki sorunlarının çözülememesi gerekçesiyle yeni bir kanun teklifi hazırlanmıştır. Bu yasanın içeriği ve düzenlemesinin amacı hakkında birçok tartışma mevcuttur.
Sokak hayvanlarına ilişkin hazırlanan yasa tasarısında, bir ay süreyle sahiplendirme işlemi gerçekleştirilmediği takdirde köpeklerin uyutulması şeklinde ötenazi uygulanabileceği belirtilmiştir. Bu durum, özellikle kamuoyunda ciddi bir reaksiyonla karşılanmıştır. Sokak hayvanlarının izlenmesinin belediyelerin sorumluluğunda olduğu ifade edilmiştir, ancak gerekli denetim mekanizmaları oluşturulmamıştır. Hayvanlara ötenazi uygulanmasına dair düzenleme ise aşağıdaki gibidir:
“Hayvan bakım evlerinde bulunan hayvanlar, bir ay içinde sahiplenilmediği takdirde ötanazi uygulanır. Sahiplenilen hayvanlar, yerel yönetimler tarafından rehabilitasyon işlemleri tamamlandıktan sonra sahiplerine teslim edilir. Sahipsiz hayvanların bakım evlerinde barındırılması, sahiplenilmesi ve ötanazi yapılmasıyla ilgili yöntem ve esaslar, Bakanlık tarafından çıkarılacak yönetmelikle belirlenir.”
Sokak hayvanlarının bakımından kimin sorumlu olacağına dair bazı düzenlemeler yapılması planlanmıştır. Sorumlulukla ilgili görevlerin yerine getirilmesinin denetimi Tarım Bakanlığı tarafından gerçekleştirilecektir. Belediyelere yönelik gerçekleştirilecek denetimler sonucunda uygulanan idari para cezaları yerel yönetimlerin gelir kaynağı olarak kaydedilecektir. Belediyelerin görevlerini yerine getirmemesi durumunda ise vali, görev alacaktır.
Sahipsiz, zayıf düşmüş veya tehlike yaratabilecek hayvanların rehabilitasyon süreçleri tamamlanana kadar hayvan bakımevlerinde barındırılacaklardır. Bu bakımevlerine yönlendirilen hayvanların, bakanlık tarafından oluşturulan veri tabanına kaydedilmesi zorunlu olacaktır. Bu düzenlemeler henüz yürürlüğe girmemiştir ve ilgili konular üzerinde görüşmeler devam etmektedir.
İlginizi Çekebilir: Apartman ve Site Çevresinde Hayvan Beslemenin Hukuka Uygunluğu
Sokak hayvanları yasasında kaç tane madde bulunmaktadır?
Kanunda “sahipsiz hayvan” olarak tanımlanan sokak hayvanları, 5119 Sayılı Kanun’da şu şekilde belirtilmiştir: Barınacak bir yeri bulunmayan ya da sahibi veya koruyucusunun ev ve mülk sınırları dışında olan ve herhangi bir sahibi veya koruyucusu tarafından kontrol edilmediği ya da doğrudan denetlenmediği evcil hayvanlar. Sokak hayvanlarını koruyan yasa toplamda 17 maddeden oluşmaktadır.
SOKAK HAYVANLARI YASASI KABUL EDİLDİ Mİ?
Sokak hayvanlarını da kapsayan Hayvanları Koruma Kanunu’nda yapılması planlanan değişiklikleri içeren yasa teklifi üzerine çalışmalar devam etmektedir. Türkiye Büyük Millet Meclisi Tarım, Orman ve Köyişleri Komisyonu’nda bu konuda müzakereler 18 Temmuz tarihinde başlamıştır. Teklifte yer alan değişiklikler toplamda 17 maddeden oluşmaktadır. Yapılan görüşmeler sonucunda yasanın ilk üç maddesi kabul edilmiştir. Hayvanların ötenazi ile sonlandırılmasını konu alan madde ise ilerleyen günlerde ele alınacaktır. Kabul edilen ilk üç maddede yapılan değişiklikler aşağıdaki gibidir:
• Kanunun amacının belirtildiği 1. Maddeye “insan, hayvan ve çevre sağlığı dikkate alınarak” ibaresi eklenmiştir.
• Hayvan bakımevi tanımı, “Bakanlıktan izin alınarak kurulan ve hayvanların sahiplendirilene kadar barındırıldığı ve rehabilitasyon sürecinin gerçekleştirildiği bir tesis” şeklinde güncellenecek.
• Kanunun prensipleri arasında yer alan “Evcil hayvanlar, türlerine özgü yaşam koşulları içinde var olma hakkına sahiptir. Sahipsiz hayvanların da sahipli hayvanlar gibi yaşamlarının desteklenmesi gerekmektedir.” maddesi iptal edilecektir.
5199 sayılı Hayvanları Koruma Kanunu nedir?
5119 Sayılı Hayvanları Koruma Kanunu, hayvanların sağlıklı bir yaşam sürmelerini sağlamak, onlara uygun ve nazik muamele edilmesini temin etmek, acı ve eziyet çekmelerine karşı en etkili korumayı sağlamak ve her türlü mağduriyetlerini önlemek amacıyla oluşturulmuştur. Ancak, bu hedeflere ulaşılmasına rağmen uygulamada maalesef yasal düzenlemelere riayet edilmemektedir. Yasada, evcil, sahipsiz, güçten düşmüş, yabani, evde beslenen ve kontrollü hayvanlar gibi tanımlar yer almaktadır. Ayrıca, hayvanların korunmasına yönelik prensipler de 4. Maddede yer almaktadır. Bu prensiplerden bazılarına göz atacak olursak:
• Nesli tükenme riski altındaki türlerin ve bunların yaşam alanlarının korunması kritik öneme sahiptir.
• Hayvanların korunması, izlenmesi, bakımlarının yapılması ve kötü muamelelere maruz kalmamaları için gereken tedbirler uygulanmalıdır.
• Hayvanları nakleden ve taşıtan kişiler, onları türlerine ve özelliklerine uygun ortamlar ve koşullar altında taşımalı, taşıma işlemi esnasında beslemeli ve bakımlarını sağlamalıdır.
İlkelerden bazıları bu şekildedir. Koruma altına alınan hayvanların tanımları, hayvanlara yapılabilecek müdahalelerin neler olduğu ve bunların nasıl gerçekleştirileceği kanunla belirlenmiştir. Hayvanlarla ilgili yasaklar da madde 14’te sınırlı bir şekilde listelenmiştir. Kanuna aykırı davranışlarda bulunulması durumunda, idari para cezası ya da cezai yaptırımların uygulanabileceği madde 25 ve takip eden maddelerde öngörülmüştür.
Sokak hayvanlarının hakları nelerdir?
Hayvan Hakları Evrensel Bildirgesi, sahipli ya da sahipsiz ayrımı gözetmeksizin tüm hayvanları kapsayan haklardan söz etmektedir. Bildirgeye göre;
Tüm hayvanlar yaşam başlangıcında eşit şekilde dünyaya gelir ve var olma hakkına sahiptirler.
Bütün hayvanların saygı görme hakkı bulunmaktadır.
Hiçbir hayvana zarar verilmemeli, acımasız ve zalim muameleye maruz kalmamalıdır.
Yerli türlerden olan tüm hayvanlar, kendilerine ait doğal ve özel ortamlarında, karada, havada ya da suda yaşama ve üreme hakkına sahiptir.
Yanlarına aldıkları tüm hayvanlar, doğal yaşam sürelerine uygun bir şekilde yaşama hakkına sahiptirler.
Hayvanlar, insanların eğlenmesi amacıyla kullanılmamalıdır.
Hayvanların ölülerine de saygı gösterilmelidir. Benzer şekilde, hakların listesi genişletilmiştir. Sokak hayvanları da burada belirtilen haklara sahiptir.
Sokak hayvanlarını öldürmenin cezası nedir?
Hayvanları Koruma Kanunu’na göre, evcil hayvanlar ve diğer ev hayvanlarını öldürmek yasaktır. Bir hayvanın evcil kabul edilmesi, yalnızca evde yaşamasına bağlı değildir. Kanunun 3. maddesi e bendinde belirtilen evcil hayvan tanımına göre, insan tarafından eğitilmiş ve kültüre alınmış hayvanlar olarak tanımlanmaktadır. Bu nedenle sokakta yaşayan kediler veya köpekler de bu tanımın içine girmektedir. Cezai yaptırımların yer aldığı madde ise 28/A’dır.
“…12. madde kapsamında yer alan hayvan kesimleri ve 13. maddenin birinci fıkrasında belirtilen durumlar haricinde, bir ev hayvanını veya evcil hayvanı kasıtlı olarak öldüren kişi, altı aydan dört yıla kadar hapis cezasıyla cezalandırılır.”
14. maddenin birinci fıkrasının (m) kapsamındaki yasaklara aykırı hareket ederek bir evcil hayvana veya ev hayvanına işkence eden ya da acımasız bir şekilde muamele eden şahıs, altı aydan üç yıla kadar hapis cezasıyla cezalandırılacaktır.
Sahipli ya da sahipsiz olsun, yasal olarak evler ve evcil hayvanların öldürülmesi suç olarak kabul edilmektedir. İlgili Kanunun 14. Maddesinde belirtilen yasaklı eylemler gerçekleştirildiğinde idari para cezası uygulanacaktır. Ancak bu eylemler nedeniyle kişiye adli bir ceza verilmez. Yasaklı eylemler ise şu şekildedir:
- Hayvanlara kasıtlı bir şekilde zarar vermek, onları dövmek, yiyecek ve su ihtiyaçlarını karşılamamak, aşırı sıcak ve soğuk koşullara maruz bırakmak, bakımını ihmal etmek, fiziksel ve psikolojik acı vermek gibi davranışları içerir.
- Hayvanları, yeteneklerini aşan belirgin davranışlara zorlamak.
- Eğitim almamış bireyler tarafından evcil hayvan satışı yapmak.
- Ev, hayvanlarını on altı yaşından küçük bireylere satmamaktadır.
- Hayvanların kesin bir şekilde yaşamlarını yitirdiği belirlenmeden, vücutlarına tedavi amacı taşımayan müdahalelerde bulunmak.
- Kesim amaçlı olarak kesim hayvanları ve 4915 sayılı Kanun kapsamında avlanması ile özel üretim çiftliklerinde kesim hayvanı olarak üretimi onaylanan av hayvanları dışındaki hayvanları et temini için kesmek veya öldürerek pazara sürmek.
- Hayvanlara cinsel istismarda bulunmak ya da tecavüz etmek.
- Tıbbi nedenler dışında hayvanlara, fetüslerine ya da havyar üretimi dışında yumurtalarına zarar verebilecek yapay müdahalelerde bulunmak ve yabancı maddeler vermek.
Sokak hayvanlarının sorumluluğu kimdedir?
Sokak hayvanları, sahipleri olmayan hayvanlardır. Kanun çerçevesinde sahipsiz hayvanlar, barınacak alanı bulunmayan ya da sahibinin veya koruyucusunun ev ve arazisinin sınırları dışında bulunan, herhangi bir sahip veya koruyucu tarafından kontrol edilmeyen evcilleştirilmiş hayvanlar olarak tanımlanmıştır. Aynı kanun ve ilgili yönetmeliklere göre, sahipsiz hayvanların gözetimi ve bakımı belediyelere verilmiştir. Büyükşehir Belediyesi Kanunu’na göre, hayvan barınaklarının inşa edilmesi, işletilmesi ve yönetilmesinden yetkili olan Büyükşehir Belediyesi sorumludur. Belediyeler, sokak hayvanlarının kısırlaştırma, aşılama gibi gerekli tüm sağlık hizmetlerini sağlamalıdır. Bunun yanı sıra, bu hayvanların kayıtlarını tutmak ve sahiplendirmek de belediyelerin görevleri arasındadır.
Sokak hayvanlarının saldırısıyla ilgili sorumluluğun kimde olduğu konusunda Danıştay’ın benimsediği görüş, bu durumun belediyelere ait olduğudur. Sahipsiz hayvanların neden olduğu saldırılar sonucunda sorumluluk ve zararların tazmini, saldırının gerçekleştiği belediyenin sorumluluğundadır. Saldırıya uğrayan birey, zararın tazmini için belediyeye karşı maddi veya manevi tazminat davası açma hakkına sahiptir.